Focus Group Discussion - 10 Dec

Focus Group Discussion

- Anand Vaidya

Date - Friday, 10 December 2010

Place - MBA Foundation, Powai

Time - 2:30 PM to 4:30 PM

Facilitator/Moderator - Ashok Gupta & Manisha Bhurke

Recorder/Note Taker - Anand Vaidya

Participants - 8 day care members of MBA Foundation

Profile of the Participants -

1) Mr Nilesh Joshi
Age - 41 Years
Disability - Polio & speech problem
Education - S.S.C.
Employment - For the last 5 years he has been coming to MBA Foundation as a day care member and working there making candles, greeting cards, packing etc.
Stipend - 35 Rs/Day
Visited Shopping Mall before - No.

2) Mr Rahul Khade
Age - 25 Years
Disability - Spinal cord injury but can walk with some help
Education - 4th Standard
Employment - Worked at friends electric appliances repair shop, where he learned to repair DVD players on his own. Now works with MBA foundation making candles, greeting cards, packing etc.
Stipend - 35 Rs/Day
Visited Shopping Mall before - Yes.

3) Mr Aditya Kirtikar
Age - 22 Years
Disability - Slow Learner
Education - 5th Standard
Employment - For the last 4 years working with MBA Foundation making phenyl, agarbattis, packing etc.
Stipend - 35 Rs/Day
Visited Shopping Mall before - No.

4) Mr Krushna
Age - 24 Years
Disability - Can not move his body below his neck.
Education - N.I.O.S. 10th Standard
Employment - Has been associated with MBA Foundation as day care member for more than 4 years.
Stipend - 35 Rs/Day
Visited Shopping Mall before - No.

5) Miss Komal Suchak
Age - 30 Years
Disability - Slow Learner
Education - N.I.O.S. 10th Standard
Employment - Working with MBA Foundation making candles, agarbattis, packing etc.
Stipend - 35 Rs/Day
Visited Shopping Mall before - No.

6) Miss Vrunda Bhende
Age - 35 Years
Disability - Slow Learner
Education - N.I.O.S. 10th Standard
Employment - Working with MBA Foundation making candles, agarbattis, packing etc.
Stipend - 35 Rs/Day
Visited Shopping Mall before - No.

7) Mr Sandesh Janvalkar
Age - 20 Years
Disability - Slow Learner
Education  - 3rd or 4th Standard
Employment - Working as Care Taker at MBA Foundation.
Stipend - 2500 Rs/Month
Visited Shopping Mall before - No.

8) Mr Ravi Singh
Age - 25 Years
Disability - Slow Learner
Education - N.I.O.S. 10th Standard
Employment - Working with MBA Foundation making phenyl, agarbattis, packing etc. Also loves cooking.
Stipend - 35 Rs/Day
Visited Shopping Mall before - Yes.

Questions -

1) What you were doing before working with MBA Foundation?
2) How do you feel now that you earn your own money?
3) Do you think that Employers must always look at your ability? & why?

Report -

R Mall (Group Activity) - Report - Anand Vaidya

R Mall (Group Activity) - Report

- Anand Vaidya

Date : Saturday, 27th November 2010

Place : R Mall, LBS Road, Mulund(West)

Time : 10 AM to 3:30 PM

Members Present : Anand Vaidya, Akhil B'Shriram, Ashok Gupta, Chanda Jagde, Manisha Bhurke, Sharda Jitekar, Yasmin Shaikh, Yogesh Panchal & one guest member Ujwala Vyavahare (my aunty)

Report :

After our group meeting on 21^st November, our next activity was to visit a shopping mall as it was part of our research project. We were discussing about which shopping malls have accessibility. Only I, Amod, Manisha & Yogesh have visited shopping malls before. Manisha knew a shopping mall in Powai. I & Amod knew some shopping malls in western suburbs but were not sure about accessibility there. Yogesh suggested that we can go to ‘R Mall’ in Mulund. He told us that he went there on many occasions to watch movies with friends and it has good accessibility all over. All of us decided to go on Saturday, 27^th November to ‘R Mall’. We also planned to see a movie in the morning as there will not be too many shoppers at that time.

The agenda behind visiting shopping mall was to look at the accessibility inside/outside mall, attitude of mall staff & shoppers/visitors towards us and atmosphere inside the mall. Also many members of our team had never visited shopping mall before. If we are doing a research on ‘Employment Opportunities for Differently Abled in Shopping Malls’, then all members must have a fair idea of what a shopping mall look like or what facilities are available for people who are disabled.

I was trying to hire a SUV like TATA Sumo for whole day for 8 members of our team but could not get a single one. So finally I hired a Taxi to carry 5 members of our team & others by Rickshaw. I took my aunty Ujwala Vyavahare along with me to assist four female members of my team in case they need any help. You can see below a map of our juorney to ‘R Mall’.

Journey to R Mall - Map

I booked movie tickets online on ‘Book My Show’ website for morning 11:00 AM show of ‘Break Ke Baad’ movie at ‘R Adlabs-R Mall’. I got an online offer of 20% discount from VISA Company on 4 out of 9 tickets that I booked. I booked tickets for 9 seats in the third row.

As we reached ‘R Mall’, security personnel present at the entrance of the mall came forward to help me get all my members out of the Taxi & then inside the mall. Our Taxi driver Abbasbhai also helped us a lot. There is a ramp for wheelchair users to get inside the mall. None of us had any problems getting inside the mall. Once inside, the mall staff showed us a place to sit. All my group members sat there and I went to collect movie tickets from the Ticket Counter on the third floor.

As the movie was to start at 11 AM so all of us used this free time to see the mall. First we saw the ground floor. There was absolutely no problem for wheelchair users or people using crutches as none of the shops there had any steps at the entrance. It was accessible with wide doors. All shops had glass doors so every shop was also visible from outside. There were Lifts and Escalators to move up & down the floors. Sharda & Chanda wanted to try Escalators, they had only seen that in movies or TV serials. This is the first time they were watching how Escalators move a person automatically up or down. As Chanda was wearing artificial limbs so she could not get on or get out of the Escalator as she feared she might fall down. But Sharda wanted to try it. So she went along with Ujwala aunt but could not get on the Escalator. On seeing this the mall management personnel came and stopped the Escalator, told Sharda & Ujwala aunt to get on it and then started the Escalator again. Other shoppers were looking curiously as to what was happening. As the Escalator started I could judge from the glow on her face how much happy she was feeling that day. I really appreciate the mall staff for not even thinking twice to stop the Escalator as it could cause inconvenience to other shoppers present in the mall.

Then we went to the third floor by lift where 'R Adlabs' Multiplex is situated. Some of us had tea at the food stalls present there. Soon Yogesh arrived on the third floor on his own, as he regularly visits this mall with his group of friends to watch movies or to shop. One by one each one of us went inside the Multiplex. The entrance at the Multiplex had separate door for wheelchair users and there were two wheelchairs kept aside in case of an emergency.

Inside the Multiplex there were 4 screens and all had either the straight entrance or a ramp in case the entrance was a little high. Our movie was in Screen 2 and it had a straight entrance. We went inside but there were stairs to go to the third row. On seeing our difficulty the Multiplex Manager came and told us that he will make arrangements for us to sit in the last row, which is actually reserved for physically handicapped. He politely requested to those who were sitting in the last row to move ahead in the third row and those people immediately moved in the third row without creating any problems either for us or the Multiplex staff.

Till we sat comfortably on our seats the Multiplex staff stood beside us in case we needed any help. Soon the movie 'Break Ke Baad' started. It was as usual a typical Bollywood masala flick. A 'do not use your brains, just sit n relax n enjoy' type of movie. During the Interval, Multiplex Manager came to us and politely asked us if we wanted anything to eat like popcorn or cold-drinks. But none of us wanted anything so we thanked him for his kind gesture. Yasmin had brought some biscuits for all of us to eat. After the movie we came out and stood at the glass window to absorb some sun light as the atmosphere was too cold inside Screen 2. Yasmin told us that this is first time in her life that she saw a movie on a big screen. Her community do not allow women to go to Theaters/Multiplexes to watch movies. She was feeling very happy as she is the only woman in her family to watch a movie in Multiplex that too in a biggest shopping mall.

We went outside the Multiplex to have lunch. All food stalls were on the third floor where the Multiplex is situated. We chose the first stall 'Only Paratha'. We ordered 'Paneer Makhanwala', 'Paneer Tikka', 'Nan' & Mineral Water. Manisha ordered 'Medu-Wada' for herself. It was a self-service system. You order, you pay, you take your plates, you eat but you do not wash your plates as all the bowls, plates, glasses, spoons were use-n-throw material. But I personally did not like the service offered by this stall. They did not provide us enough plates, glasses or paper napkins. I had to request them to give me more plates, glasses or paper napkins. I think they should count how many people are there and give the exact number plates or glasses. But yes the food we ordered was truly delicious, I & Yogesh loved the 'paneer'. It was yummy!

After having lunch we just went for a small stroll on the third floor. The place is spacious enough to move wheelchairs without causing any inconvenience to other shoppers. Then we went to the ground floor by lift. The lift-man & some shoppers helped me to take everyone down. Sharda again wanted to come down using Escalator but could not so she came by lift till first floor and then came down to the ground floor using Escalator. At the ground floor, we ate 'vanilla with hot chocolate' ice-cream. We also discussed about our purpose of visiting this shopping mall, what we saw, what we felt, how was the accessibility for physically disabled, how was the mall staff's & visitor's attitude towards us. I told my group members to write their own experiences & their own thoughts about this visit as I will also be writing my own experience about this visit.

It was 3:30 PM and it was time to go home. So I called our Taxi driver Abbasbhai & Ujwala aunt hired a Rickshaw for Chanda & Sharda. We thanked the security personnel & the staff at the mall for helping us and making this day in our life a memorable one. We will cherish this memory forever in our minds. You can see below a map of our journey back home.

Journey back home - Map

The reason why I did not inform the 'R Mall' management about our group's visit in advance is to caught them unaware and then judge their attitude towards us. But I must say their attitude towards us was very polite & helpful. As far as accessibility is concerned, I think it had excellent structure to access all parts of the mall. Only Toilets were not easily accessible for wheelchair users. It also had emergency ramps to move from one floor to the other in case there is a power failure or if fire broke out.

One of my group members pointed out to me that there were no holding bars on walls or on ramps and also the slope of the ramp was quite steep. It is very important to have all these things but we must also look at the positive side that this mall ensured that people who are physically disabled also visit their mall, shop, watch movie, eat & move freely. After all it is our 'Right to Entertainment' as any other human being.

I suggest all my readers who are physically disabled or who has a friend who is physically disabled to visit 'R Mall' at least once and experience yourself the warmth & the affection that you receive from the mall staff and also the beauty of this grand mall itself.

I thank my Ujwala aunt for helping me make my group's visit to 'R Mall' successful & enjoyable. I also thank Yogesh for suggesting 'R Mall' for our group activity. Finally I thank all my group members for making this group activity successful.

R Mall (Group Activity) - Report - Chanda Jagde

आर मॉल (संघ कार्यक्रम) - अहवाल

- चंदा जागडे

मी 'पुकार' ची मेंबर झाल्यापासून मला खुप काही नवीन-नवीन शिकायला मिळत आहे. सुरुवातीला मी माझ्यापासुन म्हणजे मी माझी स्वत:बद्दलची माहिती लहानपणापासुनच्या आठवणी बाहेर काढता आल्या आणि जे काय चांगले-वाईट अनुभव मी बायोग्राफीतुन व्यक्त केले. दुसरी गोष्ट म्हणजे 'पुकार' च्या मिटींग होतात त्या पण आम्हाला लिहुन काढण्याचा एक अनुभव मिळतो. आम्ही मॉलमध्ये जायच ठरवल कारण अपंगांना तीथे काही कामासाठी जागा मिळू शकते का व तीथे मॉलवाले काम देऊ शकतात का हे जाणुन घ्यायचे होते. पण त्यासाठी आमच्यासाठी काय सुविधा आहेत याची पहिली चौकशी केली पाहिजे.

त्या निमित्ताने आम्ही एक दिवस ठरवल आणि एक दिवस मिटींग ठेवली व कोणता दिवस सर्वांसाठी योग्य आहे याची चर्चा केली. पहिल्यांदा सर्वांना रविवार हवा होता पण मग रविवारी खुप गर्दी असते म्हणुन आम्ही रविवार सोडून शनिवारी जायचे ठरवले. शनिवार २७ नोव्हेंबर २०१० ला जायचे नक्की झाले.

शुक्रवारी रात्री आम्ही तिघी बसुन चर्चा करत होतो की आम्ही एवढे सर्व अपंगंच आहोत आणि फक्त आनंद वैद्य एकटेच असे मदत करणारे मग ते एवढ्यांना कसे सांभाळणार पण त्यांची मात्र हिंम्मत होती की जाऊया काही नाही मी आहे, 'मैं हुं ना' अस म्हणत आम्हाला हिंम्मत देतच होते.

शनिवारी आम्ही सकाळी तिघीही लवकर तयार झालो आणि आनंद व त्यांच्या मावशी पण आल्या. त्यांना पाहुन खुप आनंद झाला की मावशीपण आम्हाला मदतीसाठी आल्या. मग मी, शारदा व मावशी एका रिक्षात तर बाकी सर्व एका टॅक्सीत गेले. आम्ही सर्व 'आर मॉल' ला पोहचलो.

तेथे चढण्यासाठी रॅम्प व पायर्‍या होत्या. आतमध्ये आम्ही आमच्या बॅगा व पर्सेस तपासणीसाठी दिल्या. आनंद तीथल्या सीक्युरिटी लोकांना आमच्याबद्दल माहिती देत होते मग ते लोक आमच्या मदतीसाठी आले व विचारु लागले की आम्हाला काही मदत हवी आहे का. आम्ही लवकर पोहचल्यामुळे अर्धा तास आम्ही खालीच गप्पा मारत होतो व मॉल बद्दल माहिती घेत होतो.

मॉलमध्ये व्हिलचेअर वापरणारी व्यक्ती पण नोकरी करु शकते. तीथे खुप काही छोटी-छोटी व महत्वाची कामे आहेत. जस एखाद्या व्हिलचेअर वापरणार्‍या व्यक्तीला चेकींगचे काम दिले तर ती व्यक्ती ते काम करु शकते कारण तीथे जी लोक चेकींगच काम करत होती ती एका जागेवर उभं राहुनच करत होती. हे काम एक अपंग पण करु शकतो कारण तीथे चार ते पाच जण एकत्र मिळुन एकाच जागी ते काम करत होते.

मॉलमध्ये व्हिलचेअर वापरणार्‍यांसाठी बाथरुमची सुविधा नाही आहे, ती असायला हवी. आम्ही सिनेमा बघण्यासाठी गेलो तीथे पण तीथल्या लोकांनी आम्हाला जी हवी आहे ती मदत केली. थेटर मध्ये आम्ही सर्व एक-एक जण आत मध्ये गेलो पण काळोख असल्याने आम्हाला खास करुन मला पायर्‍या उतरायला खुप भिती वाटत होती. आनंदने त्या लोकांना सांगीतले की आम्हा सर्वांना वरच्याच सीट्स देऊ शकाल तर आम्हाला बर पडेल. तर त्यांनी आम्हाला वरच्याच सीट्स दिल्या मग आम्ही सर्व जण एका रांगेत बसलो.

पुर्ण सिनेमा शांतपणे पाहिला, खुप आनंद झाला. मग सिनेमा संपल्यावर पण मॉलवाले आम्हाला मदतीसाठी आले. आम्ही तीथल्या कॅन्टीन मध्ये जेवण केले. थोडा वेळ फिरलो मग आम्ही सर्वांनी आईस्क्रीम खाल्ले व घरी येण्याची तयारी केली. मी खुप आभारी आहे 'पुकार'ची व आनंदच्या मावशींची, त्यांच्यामुळे आम्हाला मॉलमध्ये जाता आलं, फिरता आलं.

R Mall (Group Activity) - Report - Sharda Jitekar

आर मॉल (संघ कार्यक्रम) - अहवाल

- शारदा जितेकर

आमच्या शोधकार्याच्या विषया संबंधीत २७ नोव्हेंबरला आम्ही सर्वांनी 'आर मॉल' ला जाण्याचे ठरविले. आम्हां सर्वांना सांभाळणे एकट्या आनंदना कठीण होते म्हणुन त्यांच्या मावशी ही आमच्या मदतीसाठी आल्या. जाताना आनंद, अखील, अशोक, यास्मीन, मनिषा टॅक्सीतुन व मावशीसह मी व चंदा एका रिक्षातुन मॉलमध्ये गेलो.

तीथे गेल्यावर तीथल्या सीक्युरिटीच्या मदतीने आम्ही मॉलमध्ये शिरलो. आम्हाला बसवुन आनंद तिकीटे आणायला गेले त्या वेळेत मी तीथे थोडे फिरुन पाहिले तर तेथील सर्व वस्तु खुप महाग होत्या. तीथे फिरताना मला आपोआप वर खाली होणार्‍या पायर्‍या दिसल्या. त्याबघुन मला नवल वाटले कारण त्या मी फक्त पिक्चर मध्येच पाहिल्या होत्या.

त्यावर चढुन बघावे असे वाटत होते पण भितीही वाटत होती तेव्हा मावशींनी मला आधार दिल्यावर पायर्‍यांवर चढले. त्याआधी मला घाबरलेली बघुन तीथल्या सीक्युरिटीनी त्या पायर्‍या बटन दाबुन थांबवल्या होत्या व मी चढल्यावर सुरु केल्या होत्या.

मग मी मावशींना धरुन २ ते ३ वेळा पायर्‍यांनी वर खाली ये-जा केली तेव्हा मी काही तरी नवीन केल्याचे मला जाणवले. नंतर आम्ही हॉलमध्ये पिक्चर पहायला गेलो. तीथे जाण्याचे कारण म्हणजे आमच्यासाठी मॉलमध्ये काय-काय सुविधा आहेत ते पहायचे होते. तीथे आत गेल्यावर अपंगांची व्हीलचेअर बसेल अशी खास जागा नसल्याने आनंदने मनिषा व यास्मिनला हॉलच्या खुर्च्यांवर बसविले. जर तीथे व्हीलचेअर साठी वेगळी जागा असती तर उचलावे लागले नसते. पिक्चर पाहुन मग आम्ही जेवलो आणि आईस्क्रीम खाल्ले. मग जसे जाताना गेलो तसेच येताना पण आलो.

R Mall (Group Activity) - Report - Ashok Gupta

आर मॉल (ग्रुप एक्टिविटी) - रिपोर्ट

- अशोक गुप्ता

रिसर्च के लिए हमारे ग्रुप ने मुलूंड के 'आर मॉल' का निरक्षण करने का फैसला किया। फिर क्या था हम पहुंचे 'आर मॉल'। हमारे ग्रुप के ज्यादातर लोग अपंग हैं। पहुंचने पर हमने देखा कि गेट के अंदर जाने के लिए जो रैम्प है उसके बाजू में बार नहीं लगे हुए हैं। अंदर भी दिवारों पर बार नहीं हैं। टोयलेट में व्हीलचेयर नही जा सकती। टोयलेट लेडीज और जेंट्स के लिए एक ही हैं।

थेटर में सीट तक पहुंचने के लिए सीढियॉं हैं। सीढियों के बजाय रैम्प होना चाहिए। थेटर में ऐंट्री जहॉं पर होती हैं वही के पास की लगभग १० (दस) सीटों को निकाल देना चाहिए जिससे कि व्हीलचेयर वालों को खुद से ही जाकर बैठने और व्हीलचेयर को घुमाने में सुविधा हो सके।

व्हीलचेयर पर बैठा आदमी मेन गेट के रैम्प पर खुद व्हीलचेयर नही चढा सकता, उसे किसी न किसी की सहायता लेनी ही पडती हैं। इस कमी को सुलझाने के लिए या तो रैम्प की डिग्री को कम किया जाय या फिर ऊपर चढाने वाली बडे स्टेप की सीढियॉं लगाई जाय जिससे कि व्हीलचेयर आसानी से उसपर आ या समा जाय।

बाकी वहॉं काफी बडी जगह हैं। अंदर और कोई 'ऐक्सेसबिलिटी' कोई कमी नही हैं। वहॉं का स्टाफ बहुत ही 'कोऑपरेटिव' हैं। वहॉं की मौजूद जनता भी अच्छी थी।

R Mall (Group Activity) - Report - Yasmin Shaikh

आर मॉल (ग्रुप एक्टिविटी) - रिपोर्ट

- यास्मिन शेख

जबसे मैं सुनी थी कि मैं मॉल जाने वाली हुं रिसर्च के लिए तबसे दिल में अजीब अजीब से खयाल आ रहे थे कि हम लोग कैसे जाएंगे, हमारे लिए वहॉं पर सहुलत होगी या नही। क्योंकि हम जैसे लोग हर जगह घुमने नही जा पाते हैं। अगर मुश्कील से चले भी जाएं तो बहुत सी ऐसी चीज़े हैं जो हमारे इस्तेमाल में नही आती हैं। जैसे की ऊपर जाने वाली सीढी और निचे आने वाली सीढी। दिल तो बहुत करता हैं कि हम भी आम लोंगो की तरह ऊपर जाएं और निचे आएं।

घर से अपने ग्रुप वालों को लेते हुए हम बहुत आराम से मॉल पहुंचे। हमारा ड्राईवर भी अच्छा मिला था जो आनंदजी के साथ मिलकर हम लोगों को गाडी में बैठने और उतरने में बहुत मदद किया था। मॉल में सिक्युरिटी गार्ड भी हमारे साथ अच्छे से पैश आए। उन लोगों ने भी हमारी मदद की। अन्दर भी घुमने फिरने में कोई परेशानी नही हुई। वहॉं की हर जगह हम लोग बहुत आराम से घुम सकते थे। सिर्फ हमारे लिए वहॉं पर टोयलेट में जाने की सहुलत नही थी।

उन लोगों ने फिल्म देखने में आराम से बैठने में मदद की। हमारी तिकीट तीसरी लाईन कि थी मगर उन लोगों ने हमारे लिए पहली लाईन खाली करवाई और हमें वहॉं पर बिठाया। नाश्ते और खाने का भी उन लोगों ने बहुत अच्छे से इंतिजाम किया था।

हम लोग जब मॉल में पहुंचे थे तो उस वक्त ज्यादा लोग मौजुद नही थे पर फिल्म देखके बाहर आते वक्त बहुत ज्यादा लोग मौजुद नजर आए। उन लोगों के पास से गुजरते हुए मैं ने सुना की वह लोग आपस में कह रहे थे की आज ये क्या बात हैं ज्यादा तर हमें व्हीलचेयर वाले लोग नज़र आ रहे हैं और उन की नज़रे हम लोगों को ताज्जूब से देख रही थी जैसे हम दुसरी दुनिया से आए हुए लोग हैं। उन लोगों का इस तरह से हम लोगों को देखना मुझे बिलकूल पसंद नही आया। बाकी वहॉं की किसी और बात से हमें कोई शिकायत नही हुई।

हम ने वहॉं खुब मज़े किए और ये दिन मेरे लिए बहुत यादगार रहेंगे और हमारे साथ जो लोग थे वह बहुत अच्छे हैं इन्हे मैं कभी नही भूल पाऊंगी। ये जो खुबसुरत दिन मेरे दोस्तों के साथ गुज़रे मैं इन्हे दोबारा शायद नही जी पाऊंगी और शायद ही ये मुझे दोबारा मिल सके।

I love my team members very much.

"अभी ये ना पुछो के मंजील कहां है

अभी तो सफर का इरादा किया है

ना हारुंगी हौसला जींदगी भर

किसी से नही खुद से वादा किया है।"

R Mall (Group Activity) - Report - Manisha Bhurke

आर मॉल (संघ कार्यक्रम) - अहवाल

- मनिषा भुर्के

वार्षिक २०१०-११ साठी 'पुकार' आयोजित युवा संशोधन प्रकल्प उपक्रमःनिमित्ताने आमच्या संघातील १० पैकी ८ जणांच्या उपस्थितीत सांघिक शोधकार्य विषयासंदर्भात आनंद वैद्यंच्या नेतृ्त्वाखाली व त्यांच्याच संयोजनेने शनिवार दि. २७ नोव्हेंबर २०१० ला सकाळी १० ते सायंकाळ ३:३० दरम्यान मनोरंजन व निरिक्षणाद्वारे अवलोकन या सारखा दुग्धशर्करेचा अनपेक्षित अनोखा न भूतो न भविष्यःती असा समन्वय संगम साधून आम्ही ७ अपंग व आमच्या मदतीसाठी धावून आलेल्या उज्वला मावशी असे एकूण ९ जणांनी 'आर मॉल' शॉपिंग सेंटरला दिलेल्या धावत्या तरी आश्चर्यजनक मनोहरी भेटीचा संक्षिप्त सारांश.

सकाळी ८ च्या दरम्यान आनंद वैद्य व त्यांच्या मावशी घराबाहेर पडल्यापासून यास्मिन व अशोकला टॅक्सीने घेऊन पवईला ९:१५ ला पोहचल्यावर मी, चंदा, शारदा व अखिल त्यांच्यात सामील झालो व आम्ही सर्व १ टॅक्सीत आनंद व माझ्यासह अखिल, यास्मिन व अशोक तर १ रिक्षांतून उज्वला मावशीसह शारदा, चंदा मुलूंडच्या 'आर मॉल' शॉपिंग सेंटर कडे निघालो. एकमेकांशी गप्पा गोष्टी, छेड छाड करत हसत खेळत इच्छित स्थळी १० वाजता कधी व कसे पोहचलो ते आमचे आम्हांलाही कळले नाही.

आम्हां ६ जणांना टॅक्सी व रिक्षांतून उतरवण्यासाठी आनंद व उज्वला मावशींना टॅक्सी ड्रायव्हर सह 'आर मॉल' च्या सुरक्षा रक्षकांनी मोलाची मदत केली. मॉलच्या आत प्रवेश करताच आम्हां सर्वांना त्यांनी सोयीस्कर व्यवस्थित आरामात बसण्यासाठी जागा करुन दिली. सिनेमा सुरु व्हायला अर्धा-पाऊण तास उशिर असल्याने आनंद सिनेमाचे आधिच काढून ठेवलेले तिकीटे आणायला गेले व बाकी सर्व मॉलच्या तळमजल्यावरील सुशोभित सुरचित अद्यावत दुकानांचे निरिक्षण करण्याच्या दृष्टीने सर्वत्र फेर फटका मारत असताना सभोवतालच्या अकल्पित अचंबित व आकर्षिक करणार्‍या आधुनिक गोष्टी पाहताना प्रत्येकाचे जणू भान हरपले. मॉलच्या प्रवेश द्वाराच्या दर्शनी भागातच असलेल्या स्वयंचलित यांत्रिक मत्स्यपेटीतील रंगीबेरंगी शोभिवंत मासे खरे की खोटे यात आम्हां सर्वांचे दुमत होते त्यामुळे ते खरे असल्याचे तेथील कर्मचारी वर्गाकडून खातरजमा करुन घेतल्यावरच सर्वांचे समाधान झाले.

आमच्यातील काही जण तर प्रथमच अशा शॉपिंग सेंटर मध्ये आले होते. त्यामुळे तेथील अद्यावत आधुनिक यांत्रिक वातावरणाचे नयनसुख घेत मनसोक्त आनंद लुटत असताना सर्वांचे लक्ष अकस्मातपणे स्वयंचलित यांत्रिक पायर्‍यांकडे वेधले गेले. सिनेमा-मालिकासारख्या प्रसिद्ध प्रसार माध्यमामध्ये फक्त बघितल्यामुळे त्याचा प्रात्यक्षिकाद्वारे स्वानुःभव घेण्याची आम्हां सर्वांनाच अनावर इच्छा झाली होती पण शारिरीक परस्वाधिनतेच्या असामर्थ्यामुळे आमच्या पैकी फक्त शारदाने आस्वाद घेण्याचे भीत भीत का होईना अनुभवासाठी धाडस केले. त्या पायर्‍यांनी खालून वर जाण्याचे तिच्या या धाडसी प्रयत्नाला मॉलच्या व्यवस्थापकीय सुरक्षा रक्षक कर्मचार्‍यांनी विद्युत प्रवाह तात्पुरता खंडित करुन व उज्वला मावशींनी तिच्या मानसिक आधारासाठी तिच्या पाठीशी उभे राहून तिला प्रोत्साहन दिले व त्यामुळे तिला नव्हे आम्हां सर्वांनाच त्या स्वयंचलित पायर्‍यांच्या प्रात्यक्षिताचा अनुभव घेता आला.

यास्मिन व चंदा-शारदा यांनी असा अद्यावत मॉल प्रथमच पाहिला होता. त्यांनी मॉल बघितले होते पण ते छोटे होते व इतके अद्यावत आधुनिक पद्धतीचे नव्हते. अशोकच्या म्हणण्याप्रमाणे त्याने तर त्याचे बाह्यरुपी विलोभनीय दर्शनच घेतले होते. माझ्या बाबतीत सांगायचे तर कामाच्या ठिकाणाहून कित्येकदा सभांच्या निमित्ताने मोठ-मोठ्या हॉटेल्समध्ये जाणे येणे होते. जेथे या सर्व आधुनिक अद्यावत व यांत्रिक सुख-सुविधायुक्त सोयीस्कर व्यवस्था असते तरी एक प्रकारे आनंद होता की आपण आपल्या सहकार्‍यांबरोबर आपल्याच सारख्या समदुःखितांच्या समस्यांचा व हक्कांचा पाठपुरावा कसा करता येईल याचा शोध लावताना आपल्याला कोणकोणत्या आवश्यक बाबी ध्यानात घेऊन त्याचा उपयोग कुठे कसा किती प्रमाणात करुन घेऊ शकू हाच विचार मनात घोळत असताना आनंद तिकीटे घेऊन आले व आम्हां सर्वांना एक-एक करुन पाळी पाळीने उज्वला मावशीसह तेथील कर्मचार्‍यांच्या मदतीने लिफ्टने वरच्या मजल्यावर घेऊन आले.

तिथे आम्ही सर्वांनी चहापानाचा आस्वाद घेत तेथील 'डिसेबल्ड फ्रेंडली' रचनात्मक बांधकामासह तेथील अनुकूल सहाय्यक कर्मचारी वर्ग व व्यवस्थापना बद्दल चर्चा करत असतानाच योगेशचे आगमन झाले. त्याला अकस्मात बघून आनंदला वगळून माझ्यासह सर्वांनाच आश्चर्ययुक्त आनंद झाला. कारण काही वैयक्तिक कौटूंबिक काम असल्याने तो येणार नसल्याचे आम्हांला कळले होते. त्यानेच सुचवल्याने खरे तर आम्ही सिनेमा बघण्याच्या निमित्ताने 'आर मॉल' कितपत 'डिसेबल्ड फ्रेंडली' अर्थात आम्हां अपंगासाठी सोयीस्कर आहे की नाही याची पाहणीद्वारे खात्री करण्यासाठी आलो होतो. योगेश आल्यावर अखिल, आनंद व उज्वला मावशींच्या मदतीने आम्ही सिनेमागृहात प्रवेश केला पण आमची तिकीटे मधल्या रांगेत असल्याने तेथील व्यवस्थापकांनी आमच्यासाठी एकदम मागील रांगेत बसण्याची व्यवस्था करुन देताना त्या रांगेत बसलेल्यांना पुढच्या रांगेत जाऊन बसण्याची विनंती केली व आम्हांला आमच्या आसनांवर बसवण्यासाठीही आनंद व मावशीना सर्वतोपरी सहाय्य केले.

माझ्यासह यास्मिन व योगेश व्हिलचेअर वाल्यांपैकी मला व यास्मिनला आनंदनी मावशीच्या मदतीने तेथील खुर्चीवर बसवून आमच्या व्हिलचेअर मागे दुमडून ठेवल्या तेथील व्यवस्थापकांच्या मार्गदर्शनानुसार आणी योगेश स्वत:च्या व्हिलचेअरवरच बसला. अशाप्रकारे एकूण आम्ही ९ जण 'ब्रेक के बाद' हा 'मॉर्निंग शो' बघायला बसलो. 'ब्रेक के बाद' हा सिनेमा आधारित होता तो भिन्न-भिन्न वृत्ती-प्रवृत्तीच्या प्रेमी युगूलांची. एक भावनांना महत्व देऊन स्वतःच्या इच्छा आकांक्षांना मुरड घालणारा तर एक अति महत्वाकांक्षी ज्यापुढे भावनांची जाणीव असूनही स्वतःच्या इच्छा आकांक्षा पूर्ण करण्यासाठी काहीही करण्यास मागे पुढे न पाहणारा याच कारणास्तव होणारी वादनिर्मिती व ताटातुट हे चित्रिकरण होते मध्यांन्हतरांपर्यंतचे. मग आम्ही सर्वांनी मध्यांन्हतरांत यास्मिन ने आम्हां सर्वांसाठी आणलेल्या बिस्किटांवर ताव मारला. त्यानंतरच्या उर्वरित सिनेमाच्या भागांत या प्रेमी युगूलांना आपल्या चुकीची प्रचीती येत जाते व विपरित परिणामांच्या जाणीवेने दोघांच्या स्वभावात हळूहळू बदल घडत जातो व नित्यनियमांप्रमाणे सिनेमाच्या शेवटी दोघांमध्ये एकोपा निर्माण होऊन शेवट गोड झाला.

सिनेमा संपल्यावर आम्ही जसा सर्वांच्या मदतीने सिनेमागृहात प्रवेश केला तसेच सर्वजण आनंद, अखिल व मावशीच्या मदतीने बाहेर पडलो व स्नेहभोजनाचा आनंद लुटण्यासाठी एकत्रित जमलो. एकमेकांशी 'आर मॉल' च्या सहाय्यक व्यवस्थापने संबंधी चर्चायुक्त सल्लामसलतीसह एकमेकांची चेष्टा मस्करी करत दिलेल्या पनीर टिक्काच्या ऑर्डरची वाट पहात जे आम्ही सर्वानी एकमतांनी मागवले होते त्याबरोबर आनंद, योगेश, चंदा आळीपाळीने अंगत-पंगतच्या गमतीने एकत्रित उपभोगित स्नेहभोजनाच्या निमित्ताने सर्वांचे फोटो काढत होते. सर्वांचे चेहरे आधीच आनंदाने इतके ओतपोत भरले होते की ते ओसंडून वाहत होते कारण आम्हां प्रत्येकातील हर एक जण कोणी ना कोणी कोणती ना कोणती गोष्ट पहिल्यांदा करत होता कोणी घरातून एकटे बाहेर पडले होते तर कोणी इतका प्रशस्त नानाविध व नाना तर्‍हेने सुसज्जित मॉल प्रथमच बघत होते तर कोणी सिनेमागृहात सिनेमा बघण्याचा आनंद उपभोगत होते ज्यामुळे एकप्रकारे सर्वांमध्ये सांघिक भावना निर्माण होण्यास मदत होते. सर्वांची जेवणे आटोपल्यावर आनंद, मावशी व अखिलच्या मदतीने आम्हां सर्वांना घेऊन आईस्क्रिम खाण्यासाठी खाली आले.

सर्वांनी आईस्क्रिमचा आस्वाद घेत या मॉल भेटीचा आमच्या शोध कार्यासाठी कसा व कुठे उपयोग करुन घेता येईल यावर स्वानुभवित सविस्तर चर्चा करत असताना यास्मिनने अजून पर्यंतच्या तिच्या आयुष्यात प्रथमच सिनेमागृह बघितल्याचे तेही घरच्यांच्या नकळत असे सांगितले. तिकडनं जाऊन ती घरी सांगणार होती सिनेमा बघितल्याचे कारण त्यांच्या संस्कृतीत या सर्व गोष्टी बसत नसल्याने त्यांच्या कुटूंबातील कोणीही त्या केलेल्या नाहीत असे ती म्हणाली. आईस्क्रिमची चव जीभेवर घोळवत आम्ही परतीचा रस्ता धरला. जसे आलो होतो तसे रिक्षांत चंदा, शारदासह मावशी व टॅक्सीत अशोक, अखिल, यास्मिनसह आनंद व मी आणि योगेश जसा स्वतः आला तसा स्वतःच जाणार होता. माझ्यासह चंदा, शारदा व अखिलला सायं. ४:१५ पर्यंत पवईला आणि आनंद व मावशी अशोक व यास्मिनला घेऊन टॅक्सीने सायं. ६ पर्यंत घरी पोहचले. हा दिवस आम्हां सर्वांसाठी खरोखरच अविस्मरणीय आहे.

"Diwali Milan 2010" Joint Community Event 6 Nov - Report

"Diwali Milan 2010"

Joint Community Event 6 Nov - Report

( Anand Vaidya's team & Alok Kadam's team )

- Anand Vaidya

As part of our PUKAR youth fellowship project we have to arrange one Regional Meeting with groups falling in our region. PUKAR had divided all groups in four different regions. Bandra-Jogeshwari-Malad, Matunga-CST-Churchgate, Mulund-Ghatkopar-Govandi & Thane-Kalyan-Navi Mumbai were these four regions. My group fell in the first region, that of Bandra-Jogeshwari-Malad. And so the other 7 groups, namely Alok Kadam's group, Sachin Nachanekar's group, Almaz's group, Siddhesh Surve's group, Mohsin Shaikh's group, Omar Iyer's group & Deshmukh's (Palghar) group.

All of us were planning our Regional Meeting since September but nothing was getting finalized. Around third week of October I read a post uploaded by Rohan Chavan (Alok Kadam's group member & Founder-President of Adhishthan Foundation) on Facebook. He was organizing Diwali Milan 2010 for his organization somewhere around Diwali vacation. I liked his idea. I thought why not arrange our Regional Meeting with this programme. I talked with Rohan & Alok about this. They told me that we will meet for discussion. Accordingly we decided to meet on 31^st October at Madhu Park in Khar(West). We called Siddhesh Surve for our discussion.

31 Oct : I, Siddhesh Surve, Rohan Chavan, Prathmesh Raorane,
Alok Kadam & his team

On 31^st October, myself, Alok Kadam's whole group & Siddhesh Surve gathered at Madhu Park for discussion. Discussion went on for 2 hours and there were agreements as well as some disagreements. The points that we finalized for the event were :

1. It will be a joint event of Adhishthan Foundation, PUKAR Youth Fellowship & My Home India Organization.
2. Chief Guest of the event will be Mr. Sunil Deodhar (Executive President – My Home India). He will speak about North Eastern states & their issues.
3. All PUKAR Fellows will come wearing traditional costume and each fellow has to bring Diwali faral like chakali, laddu, chivda & mithai.
4. Members from North Eastern states will be invited for the programme to share our joy of Diwali festival with them.
5. One folk dance each from Maharashtra & North Eastern states will be performed to signify our unity.
6. Team building games & activities will be played after the programme.
7. All guests will be given Maharashtrian 'phetas' to wear.
8. A small Exhibition-cum-Sale of products made by physically disabled members of MBA Foundation will be displayed.
9. A 'rangoli' will be drawn at the entrance of the venue depicting our Maharashtrian culture.
10. Venue – Bandra Hindu Association Hall, Date - 6^th November, Time – 5:30pm.

Responsibilities that all of us took were :

1. Alok Kadam & his team will invite members of North Eastern states & the Chief Guest.
2. Members of Adhishthan Foundation will look after hall booking, hall decoration & printing banners & accounting.
3. I will invite and inform all other groups from our region & the PUKAR staff about the programme.
4. Adesh Gurav (Alok Kadam's group member) will do anchoring of the programme, Rohan Gopale (member of Adhishthan Foundation) will speak about Adhishthan Foundation & I will speak about PUKAR Youth Fellowship project.

'Diwali Milan 2010' banner at the entrance of the venue

As planned all of us came for the event at 4:30pm to look after hall decoration. I came along with my team members Amod Vaidya, Yasmin Shaikh & Ashok Gupta. Alok Kadam's whole group was present & so were members of Adhishthan Foundation. One by one all PUKAR groups started coming wearing traditional costume. From PUKAR staff only Sunil Gangavane came as other staff members had gone to their native places for Diwali vacation. Members of North Eastern states also came but not wearing their traditional costume.

A Beautiful Rangoli...

Siddhesh Surve & Parvati...

Guddu & others...

Yasmin, Ashok & Shruti Parayane...

members of North Eastern states...

One group from our region was from Palghar. It was very difficult for them to attend this event as it was in the evening. They all wanted to come but could not as there will be very few trains to go back home. But Shruti Parayane of their team promised me that she will come representing her group. I told her not to take any risk as you are coming alone & you again have to go back home & it will be quite late by the time you reach your home. But she told me that she daily commute from Palghar to Dadar, so she is used to it. I really appreciate that she kept her promise & attended the event.

Programme of folk dance each from Maharashtra & North Eastern states was dropped as dance troupe were not available. Also we did not arrange 'phetas' for all the guests as we realized it was quite expensive. So we only bought 15 'phetas' for organizers & the Chief Guest to wear during the event.

Programme officially started at around 6pm. Adesh Gurav welcomed everyone present. Chief Guest of the event Mr Sunil Deodhar lighted a 'Samai' kept in front of a picture frame of Goddess Saraswati. Sunil Gangavane was gifted a 'bamboo hat', which is an indigenous product of North Eastern states, from My Home India. Rohan Gopale spoke about mission, vision & work of Adhishthan Foundation. I spoke about PUKAR Youth Fellowship project and its' mission & vision.

Chief Guest Mr Sunil Deodhar...

Sunil Gangavane was gifted
a 'bamboo hat'

Later Mr Sunil Deodhar spoke about North Eastern states & their issues. Through Power Point presentation he showed us some of the beautiful locations of those states. He said that though these states are integral part of India, people from these states always face discrimination whenever they go outside their states. They are always mistaken as people from countries like China. He said that he wants to see that day when we will ask a Chinese national visiting our country, 'are you from Manipur or Mehgalaya?'. I think it was a very a important message that he gave to all of us and it was also an eye opening experience for all us. He spoke for nearly one & half hours and it was now 7:30pm.

So we requested all the guests to enjoy Diwali faral. As it was already late so we decided to cancel playing games or activity. All groups & members of North Eastern states mingled with each other & took photos of each other. We also distributed forms to all to fill their personal information for future correspondence.

On a table I & Amod arranged all the products made by physically disabled members of MBA Foundation. Amod stood at the counter to receive payments & make bills of the products purchased by guests. The sole purpose of arranging this Exhibition-cum-Sale was to make people aware of the ability of those members as it is rightly said 'ignorance of ability is disability'. But we did make a good sale of around 400 rupees.

Mohsin & I...

Amod, Prathmesh, Siddhesh, Yasmin,
Ashok & Rohan...

members of North Eastern states enjoying Diwali 'faral'
with PUKAR fellows...

Adesh Gurav thanked everyone for coming & wished all a very happy Diwali. I think this was a true 'Diwali Milan' as people from many religions, faiths, cultures & beliefs came together to celebrate Diwali.

But soon we realized our mistake. We had planned it as our Regional Meeting. Did we ask other groups to come for discussion that we had before planning this event? Did we ask for everyone's opinion before finalizing on anything? No, we did not. Then how can we call it our Regional Meeting. All the decisions that we took were by my group & Alok Kadam's group. This is not the way we arrange our Regional Meeting. So Alok Kadam & I decided that we will consider this event as our Joint Community Event.

some masti...

some masti...

Group photo...

Total expense of the event was ` 4292/-. My group's contribution for this event is ` 1500/- + PUKAR contribution ` 500/- = Total contribution from my group is ` 2000/-.

My sincere thanks to Alok Kadam & his team, Rohan Chavan, Prathmesh Raorane, members of Adhishthan Foundation, members of North Eastern states, Omar Iyer & his team, Almaz & her team, Siddhesh Surve & his team, Deshmukh & his team, Shruti Parayane, Sachin Nachanekar & his team, Mohsin Shaikh & his team, Guddu Sapre, Sunil Gangavane and last but not the least my team members for making this event successful & truly enjoyable.

Feedback from guests :

1. Omar Iyer (PUKAR Fellow & Catalyst) – It was real fun & we also got to know more about North Eastern states, which was very important as it is also an integral part our country.
2. Siddhesh Surve (PUKAR Fellow & Catalyst) - We really liked hearing about North-Eastern states & its people and also interacting with them.
3. Bright Star (Resident of Meghalaya) & Devi (Resident of Manipur) – This is the first time we celebrated Diwali festival with so much fun and we also liked everyone wearing traditional costume especially Salwar-Kurta & 'Pheta'. We all really enjoyed the programme.
4. Yasmin Shaikh (My team member) – I really enjoyed this event. It was fun celebrating Diwali with so many people. I made so many new friends. I also enjoyed wearing 'pheta'.
5. Mohsin Shaikh (PUKAR Fellow & Catalyst) – Though I enjoyed the programme, I think Regional Meeting should not be arranged this way. We all must come together at some convenient place & talk about research projects. This way we can find solutions to our problems or difficulties.

PUKAR office is now Accessible to 'All'

PUKAR office is now Accessible to 'All'

- Anand Vaidya

Accessibility is a general term used to describe the degree to which a product, device, service, or environment is available to as many people as possible. Accessibility can be viewed as the "ability to access" and possible benefit of some system or entity. Accessibility is often used to focus on people with disabilities or special needs and their right of access to entities.

Most existing and new housing, even in the wealthiest nations, lack basic accessibility features unless the designated, immediate occupant of a home currently has a disability. However, there are some initiatives to change typical residential practices so that new homes incorporate basic access features such as zero-step entries and door widths adequate for wheelchairs to pass through. There are seven basic requirements for any multifamily/commercial building, they are as follows :

1) An accessible building entrance on an accessible route,
2) Accessible common and public use areas,
3) Doors usable by a person in a wheelchair,
4) Accessible route into and through the dwelling unit,
5) Light switches, electrical outlets, thermostats and other environmental controls in accessible locations,
6) Reinforced walls in bathrooms for later installation of grab bars, and
7) Usable kitchens and bathrooms.  (Source : Wikipedia)

Similar thing happened to my team members. We were facing lot of problems whenever we wanted to get in or come out of PUKAR office for workshops/meetings/open house. As the entrance had 3 steps on the outer side and absolutely no steps inside. So for my team members who use wheelchair, 3 or 4 people required to lift their wheelchair up and then get them inside the office. Which was very problematic for the wheelchair user himself and also for people who were helping him. So we politely requested Rajendra/Sunil/Bharat on 1 or 2 occasions to make the entrance more accessible for us.

this is the entrance of PUKAR office, not
accessible to persons using wheelchair

On 24th October...I & Manisha, who uses wheelchair, came for the workshop at PUKAR office. And as we headed towards the entrance, we could not believe our eyes. It was a very pleasant surprise for both of us. We just kept staring at the entrance. There was a wooden ramp at the entrance, on both sides. I took Manisha inside the office & I did not require any help. Both of us were very happy. We just couldn't stop saying thanks to PUKAR.

wooden ramp instead of 3 steps, now easily
accessible to persons using wheelchair

First PUKAR gave my team an opportunity to learn something new. Now they have ensured that my team faces no obstacles or difficulties in learning those things. Sincere thanks to PUKAR from my whole team. And we also specially thank Rajendra Jadhav, Sunil Gangavane & Bharat Gangurde without them this would not have been possible as they took all the initiative & ensured that the office entrance is accessible to 'all'.

Whether the PUKAR office is totally accessible or not is another issue. What is more important that PUKAR took the first step to make their office entrance accessible to all.

" I am delighted that PUKAR's Youth Fellowship Team took your suggestion seriously and ensured an easy access to you. Inclusivity means doing ALL THIS!
It is PUKAR's privilege to be able to work with youth like your group whose determinations and  resolute attitudes are much to learn from for each of us. We are thnkful that you joined ur endeavor and you will illuminate it by your research. " - Dr Anita Patil-Deshmukh (Executive Director-PUKAR)

" खरे तर RAMP ची ही गरज फार पूर्वीच आमच्या लक्षात यायला हवी होती, ती तुम्ही आमच्या निदर्शनास आणून दिली, THANK YOU SO MUCH ...
सर्व समावेशकता, सर्वांना समाज संधी आणि मागे राहिलेल्यांना विशेष संधी हे पुकार च्या महत्वाच्या VALUES आहेत. आणि अशा संधी उपलब्द करून देणे हे प्रक्रियेतील FACILITATOR म्हणून आम्ही आमचे कर्तव्य समजतो. " - Rajendra Jadhav (Project Director-PUKAR Youth Research Fellowship)

Guddu Sapre - A True Human Being

Guddu Sapre - A True Human Being

- Anand Vaidya

Guddu

He is just 19 years old. He was abandoned by his mother in a train when he was just 2 years old. He considers himself an orphan. He spent his last 17 years in government hostels for orphans battling all odds & difficulties. He told me once that whenever a crime took place nearby, the police used to come to their orphans hostel, round some of them up, file fake charge sheets against them. Only last year he got an opportunity to work as 'barefoot researcher' at PUKAR. Topic of his research was 'difficulties faced by orphans'. This year he & his group has chose to research on 'can middle-class boys & girls be friends with each other ?'.

It was Sunday, 26 September. I along with my team members Chanda & Sharda had come for the Open House at the PUKAR Office. Guddu was also there. In the morning session, some fellows were asked to become volunteers for an activity that PUKAR staff had planned. Activity required volunteers to make pairs, one member will blindfold the other member, both members will keep a safe distance of 5 feet between them, blindfolded member will walk around the office only listening to the instructions from his partner. As activity was interesting everyone, including us, went outside to see how each pair was performing.

As Chanda & Sharda walk with the help of crutches we were walking very slowly and were left behind. I also wanted to take some photos of the activity but could not leave my team members alone. Guddu saw this. He just asked me for my camera. He started taking photos of us walking & also of the activity. He took some 20 nice photos.

I started thinking to myself, this 19 year old boy, raised in an orphanage, could think of my problem & took initiative to take photos for me. Whether the act is small or big, does not matter to me. What matters to me is that he thought and he did it. That is why I called him 'A True Human Being'.

I immediately wrote an email praising his kind act and forwarded it to Executive Director of PUKAR Dr Anita Patil-Deshmukh, Project Director of PUKAR Youth Fellowship Mr Rajendra Jadhav, Project Coordinators Mr Sunil Gangavane, Mr Kapil Chavan, Mrs Amrapali Dalvi, Office Manager Mr Bharat Gangurde, Guddu Sapre & to all my team members. Below is the email that I wrote :

"Dear All,

As you are aware my team members are coming for every workshop/open house. As they are physically disabled I have to come along with them. All these workshops/open house I strongly noticed one thing that I had to ask for help from other youth fellows, or if they are told to make groups they always made groups among themselves only.

The incident I am referring is when I came with my team members Chanda Jagde & Sharda Jitekar for Open House on 26 September, 2010. We were given an activity in the morning session where all of us would walk around Pukar office.

All of us went outside. But as Chanda & Sharda had to walk with the help of calipers, we were walking slowly. I also wanted to take snaps of the activity. On seeing this, Guddu himself came up to me & told me that he will take snaps for me. And he took some 20 snaps of us walking & the activity that was going on.

The point of sharing this story with you :

Guddu has been raised in an Orphanage. He himself thought & helped me take snaps from my camera. I did not have to ask him 'can you please help me?'.

Whereas other youth fellows, who are raised by their respective parents, did not even think that I might need some help.

I sincerely appreciate Guddu for his own initiative to offer help...my many many thanks to you Guddu.

Regards,

Anand Vaidya & Team"

First reply that I got was from Executive Director of PUKAR Dr Anita Patil-Deshmukh. She wrote in her reply

"Dear Anand:

Thank you so much for sharing this experience ans for appreciating Guddu's offer to help. Guddu it was very thoughtful of uyou have offered to help! I appreciate that kind and humane spirit much

As PUKAR Team we perhaps need to make concerted efforts to make other youth fellows more aware and less scared of rendering help to you and being more aware.

Thanks again for sharing this eye opening experience.

anita"

Project Director Mr Rajendra Jadhav wrote me a very interesting & thoughtful reply,

"प्रिय आनंद,

आपण OPEN HOUSE किंवा WORKSHOP मध्ये जेव्हा - जेव्हा लहान लहान ग्रुप बनविण्यास सांगतो तेव्हा तेव्हा ते ग्रुप DIFFERENTLY ABLE मेंबर ला वगळून बनविणे जातात/ बनतात. याचे व्यक्तीशः मला खूप वाईट वाटते. मनाला खूप वेदना होतात. मात्र आपण ज्या व्यवस्थेचे घटक आहोत अशा समाजाला हि माणसे अडचण वाटते. परिस्थिती वाईट आणि गंभीर आहे. मात्र आपण यात काही बदल घडवू शकू, अशी अशा आणि खात्री आहे. अखेर उम्मीद पे दुनिया कायम है! 
माणूस जे दुःख भोगतो त्याची त्याला जाणीव असते. गुड्डू ने आपल्या १८-२० वर्षांच्या आयुष्यात जे भोगले आहे. त्यामुळे त्याला बहिष्कृत जीवनाची तीव्र जाणीव आहे, ती जाणीव त्या तुलनेत जे सुरक्षित जीवन जगले आहेत, त्यांना होत नाही. आपण सारे एका मुक्कामाचे प्रवासी एका जागेवरून प्रवास सुरु करतो तेव्हा आपल्यातले काही साथी मागे राहून गेले आहेत याची साधी जाणीवही होवू नये हे दुर्दैव आहे. 
या बाबतची संवेदना जर आपण एक वर्षाच्या प्रक्रियेत निर्माण करू शकलो तर आपण मोठ यश मिळवलं अस मला वाटत. 
परिस्थिती भीषण आहे मात्र बदल घडेल अशी अशा आहे आणि आपण नक्की एवढा बदल घडवू शकू याची खात्री ही आहे आणि याच साठी  तर आपण एकत्र आलो आहोत. 
गुड्डू मध्ये तर गेल्या दोन वर्षाच्या प्रक्रियेत जे बदल आणि प्रगल्भता आली आहे, त्याचा मला खरेच अभिमान वाटतो. 
तू स्वतः देखील गटातील  सदस्यांना ज्या प्रकारची मदत देत असतो ते तुझ्यातील माणसाची ओळख देत असते. 
तुझ्या निमित्ताने या प्रवासात एक खराखुरा सोबती मिळाला, असे वाटते.

राजेंद्र"

My team member Ms Manisha Bhurke wrote,

"प्रिय आनंद,

तू पाठवलेली गुड्डू सप्रेने स्वःमनाने  केलेल्या मदतीची मेल वाचून मी तुला फोन केला; पण खर तर तुझ्याप्रमाणेच आम्ही सर्वानीही  मेल पाठवून त्याचे आपल्या टीमच्यावतीने आभार मानून कौतुक करणेही आमचे जाणीवपूर्वक कर्तव्य आहे कारण हल्ली जेथे मागून मदत मिळत नाही तेथे गुड्डूने ती न सांगता, न मागता स्वतःहून केली ही गोष्ट खरच प्रशंसा करून वाखाणण्यासारखी आहे तसेच अशाच छोट्या-छोट्या गोष्टीतून माणुसकीची जाणीव होते ती टिकवण्यासाठी आपणही आपल्यापरीने त्याची मनापासून कदर करून त्वरित त्याची पोचपावती देणेही तितकेच जरुरी आहे जे तू आमच्यावतीने केलेस व दुसऱ्याच्या कर्तुत्वाची जाहीरपणे प्रशंसा करून दाद दयायलाही खूप मोठे मन लागते जे तुझ्याकडे असल्याचा गेल्या ७-८ महिन्यातील माझा स्वःनुभव आहे तर गुड्डूने स्वःप्रेरणेने मदत केल्याबद्दल व तू त्याने केलेल्या मदतीची सहृदय जाण ठेवून आमच्यावतीने त्याचे आभार मानल्याबद्दल आपल्याटीमतर्फे तुम्हा दोघांचे शतशः  आभार; असे म्हणता येईल की तुम्ही दोघ पुकारचा जो माणसातील विचारशक्ती व माणुसकी जागवण्याचा उद्देश आहे त्याचे प्रतिनिधित्व करून तो उद्देश सफल होत असल्याचे प्रतिक आहात.

पुन्हा एकदा तुम्हा दोघांचे व पुकारच्या सर्व कार्यकर्त्यांचे आभार.

मनिषा"

And finally just read what Guddu himself had to say in his reply to me about all this,

"Dear Anand Vaidya & team

अरे आभार मानण्याचा प्रश्न च येत नाही मी आपल काम केल या पुढे thanks नको बोलु जर अस बोललास तर अस वाटत कि परक्याला मदत केली 

THANKS YAAR......

Regards 

Guddu Sapre"

What else can I say about you Guddu...you are a true human being!

Below are some of the photos that Guddu clicked from my camera :

participants enjoying the activity

myself, Chanda & Sharda

participants enjoying the activity

participants enjoying the activity

Group Meeting 10 October - Report

संघ बैठक - अहवाल :

- मनिषा भुर्के

तारिख - रविवार दि. १० ऑक्टोबर २०१०

वेळ - सकाळी ११ ते संध्याकाळ ५ पर्यंत

स्थळ - एम.बी.ए. पवई केंद्र

उपस्थित सदस्य - आनंद वैद्य, आमोद वैद्य, मनिषा भुर्के, अशोक गुप्ता, अखिल बि'श्रिराम, यास्मिन शेख, चंदा जागडे, शारदा जितेकर

रिसोर्स पर्सन -

१) श्री. सी. आर. बालसुब्रमण्यम - संस्थापक व संचालक एम.बी.ए. फाउंडेशन, माजी-संचालक ईंडिया टाईम्स ग्रुप

२) सौ. मिनाक्षी बालसुब्रमण्यम - संस्थापक व संचालक एम.बी.ए. फाउंडेशन, हेलन केलर पुरस्कार विजेत्या

उद्दिष्ट - आम्ही निवडलेल्या शोधमोहिमेच्या विषया वर अधिक सखोल व उपयुक्त माहिती मिळवणे.

बैठकीचा सारांश -

मी, अखिल व अशोक

अखिल, अशोक, आमोद, चंदा,
यास्मिन, शारदा आणि मी

सकाळी ११ ते १२ या वेळेत आम्ही मागील सभांचा व 'पुकार' मधे झालेल्या कार्यशाळेचा थोडक्यात आढावा घेतला. तसेच काही सांघिक व्रुत्ती वाढवणारे खेळ खेळलो. अशोक व यास्मिन यांनी काही शायरी म्हणुन दाखविल्या. स्व. प्रसाद घाडी या ८०% शारिरीक दृष्ट्या अपंग असणार्‍या मुलाची जिद्द, जबर ईच्छाशक्ती, महत्वाकांक्षा व असामान्य कौशल्य दाखविणारा एक लघु चित्रपट बघितला.

श्री. व सौ. बालसुब्रमण्यम

सर व मॅडमना स्वतःचा परिचय करुन 
देताना यास्मिन

अशा रितीने प्रारंभिक १ तास मनोरंजक ज्ञानार्जनात गेल्यावर ठीक १२ वाजता श्री. सी. आर. बालसुब्रमण्य (सर) व सौ. मिनाक्षी बालसुब्रमण्यम (मॅडम) आमच्या बैठकीत सहभागी झाले. माझा, चंदा व शारदाचा सर व मॅडमशी अतिशय जवळचा संबंध कारण त्यांनीच स्थापन केलेल्या एम.बी.ए. संस्थेत आम्ही आमचे आयुष्य व्यतीत करतो आहोत. अखिल तर त्यांचाच मुलगा. 'पुकार' च्या निमित्ताने आनंदचा पण सर व मॅडमशी चांगला परिचय होता. गटातील आमोद वैद्य, अशोक गुप्ता, यास्मिन शेख, योगेश पांचाळ व रोहन शिंत्रे वगळता सर्व सदस्यांचा सर व मॅडमशी परिचय होता. यापैकी योगेश व रोहन गैरहजर असल्याने उर्वरित तिघांनी आपआपला परिचय दिला. मॅडमनी अशोक व यास्मिनला त्यांना त्यांच्या आयुष्यात आतापर्यंत आलेल्या अडचणी व अनुभवांबद्दल विचारले.

एकमेकांशी परिचय झाल्यानंतर सरांनी 'पुकार' संस्थेचे उद्दिष्ट व ध्येय या विषयी थोडक्यात माहिती विचारली. सर्वप्रथम अशोकने पुकार विषयी त्याला जी माहिती होती ती सांगितली. यावर अधिक खुलासा करित आनंदने सांगितले की, 'पुकार तळागाळातील अशिक्षित-शिक्षित गोरगरीबांच्या बौद्धिक क्षमतेला चालना देऊन सर्वांना विचार करायला भाग पाडून प्रत्येक गोष्टीतील लहान सहान बाबतीमागील सकारण शोध घेण्यास भाग पाडून विचार करायला लावते. येथे व्यक्तिंमधे जात-धर्म गरिब-श्रीमंत शिक्षित-अशिक्षित असा भेदभाव न करता सर्वांना समान हक्क व संधी उपलब्ध करुन देते'.

यानंतर सरांनी स्वत:बद्दल माहिती सांगितली की त्यांनी कुठे कुठे नोकरी केली, अखिलच्या संगोपनाच्या दरम्यान त्यांना कौंटूबिक-सामाजिक काय अनुभव आले व मिनाक्षी मॅडमसह त्यांचे या कार्यक्षेत्रात कसे पदार्पण झाले. अखिलच्या निमित्ताने म्हणजे त्याच्या भावी आयुष्याच्या प्रगतीसाठी मिनाक्षी मॅडम सरांना दिल्लीला एकटे सोडून अखिल सह मुंबईला कशा आल्या व त्यांना सुनिल-नर्गिस दत्त अनुदानित मिथू अलूर संस्थापित-संचालित 'ऍडाप्ट' या संस्थेत संगणक प्रशिक्षिका म्हणून कामाला लागल्या. जिथे त्यांनी अपंगाना कोणत्या प्रकारची व कशा तर्‍हेची कशी व कोठून कोठून कामे मिळतील. त्या नेहमी याच विचारात गर्क असायच्या. दरम्यान काही दिवसानी सरांचीही टाईम्स ऑफ इंडियाच्या मुंबई कार्यालयात बदली झाली तेव्हा त्यांनी आपल्या अधिकाराचा वापर करुन अलूर मॅडमची अपंग मुलगी मानिनीला आपल्याच कार्यालयात कसे कामाला लावले व त्याचा अंत शेवटी कसा झाला अशा आठवणी सांगितल्या.

सर व मॅडमच्या शब्दात सांगायचे झाले तर एम.बी.ए. म्हणजे 'म्यूचिअली बेनिफिशिअल ऍक्टीविटी' तत्वावर GODS म्हणजे 'Group Of Disabled' ना एकत्र घेऊन सहकार्य व सहकारी योजनेखाली सक्षम व सुदृढ लोकांचे कमीत कमी सहाय्य घेऊन आपसांतच एकमेकांच्या सहकार्याने सामुहिकरित्या काम करुन एक दुसर्‍या शारिरीक-मानसिक कमजोरीवर मात करुन आपले कार्य साध्य करुन घ्यायचे जेणे करुन कोणाला आपल्यातील व्यंगाची जाणीव होऊन खंत वाटू नये व आर्थिक दृष्ट्या स्वावलंबी होऊन स्वाभिमानाने जगता यावे.

आमच्या विषया संबंधी माहिती सांगताना त्यांनी सह्ज-साध्य प्रवेशासह ईतर सोयी-सुविधा, दळण-वळणाची सोय या बरोबर लोकांच्या मानसिकते वर जास्त जोर दिला. त्यांनी असे म्हटले की सरकारची धोरणे-कायदे असले तरी त्यांचा अपंगाना पाहिजे तसा उपयोग अथवा फायदा होत नाही त्याच्या मागचे मुख्य कारण अपंग व्यक्तींना नोकरी अथवा रोजगार देण्याबाबतीत लोकांची असलेली मानसिकता. अपंगांना शिक्षण घेताना येणार्‍या अनंत अडचणी व पालकांची पण आपल्या अपंग पाल्याला शिकविताना 'तो/ती शिकुन तरी काय करणार आहे' अशी मानसिकता, यामुळे बहुतेक अपंग व्यक्ती ह्या अल्प-शिक्षित असतात. शॉपिंग मॉल मधे जेथे किमान शैक्षणिक पात्रतेची अट नसेल व एका जागी बसुन काम करण्याची सोय असेल अश्या नोकर्‍या अपंगाना दिल्या गेल्या पहिजेत असे त्यांचे ठाम मत होते. उदाहरण म्हणुन त्यांनी मॉलच्या संरक्षण विभागात मॉल मधे सर्वत्र लावलेल्या सी.सी.टी.व्ही. मधुन दिसणार्‍या संशयास्पद हालचालींवर बारिक लक्ष ठेवणे व त्या ताबडतोब वरिष्ठांच्या नजरेत आणुन देणे असे काम अपंग व्यक्तींना मिळू शकते असे सांगितले. अथवा एखादे Xerox Center किंवा Mobile Recharging Center स्वयंरोजगार म्हणुन अपंगाना चालविता येऊ शकते असेही आम्हास सुचविले.

परंतू या सर्वात मोठी अडचण ती म्हणजे लोकांची मानसिकता, अपंग व्यक्ती काहिच करु शकत नाही ही भावना. यावर उपाय म्हणुन त्यांनी आम्हा सर्वांना असे सुचविले की तुम्ही पथ नाट्ये सादर करुन विविध प्रकारचे अपंग व्यक्ती एकत्र येऊन सामुहिकपणे सहकारी पद्धतीने कोणत्याही प्रकारचे काम सक्षमपणे कसे करु शकतात हे लोकांच्या निर्दशनास आणुन द्यावे. अशा प्रकारे लोकांना हळू हळू कळु लागेल की अपंग व्यक्ती देखिल अनेक कामे करु शकतात जर आपण त्यांना योग्य संधी उपलब्ध करुन दिली तर.

सर व मॅडमशी बोलताना आनंद

असेच बोलणे चालू असताना मॅडमनी आनंदला असे विचारले की तुम्हाला जर एखाद्या अपंग व्यक्तीला नोकरी देयची असेल तर तुम्ही त्या व्यक्तीमधे काय बघाल. या प्रश्नाला उत्तर देताना आनंद असे म्हणाला की मी त्याचे आधी शिक्षण बघीन, मग त्याच्यामधे काय क्षमता आहेत, मग त्याच्या योग्यतेनुसार त्याला नोकरी देण्याचा प्रयत्न करीन. यावर मॅडमनी असे सांगितले की शिक्षण हे तितके महत्वाचे नाही, तर त्या व्यक्ती मधे काय क्षमता आहेत हे जाणुन घेणे जास्त महत्वाचे आहे. हे पटविण्यासाठी यास्मिन चे उदाहरण दिले. यास्मिन हि कधीच शाळेत नाही गेली पण तरी तिला साधा जमा-खर्चाचा व्यवहार करता येतो. त्यामुळे ति एखाद्या मॉल मधे कॅश काऊंटर वर बसुन काम करु शकते. हा मुद्दा आनंद व आम्हा सर्वांना तंतोतंत पटला.

अशा प्रकारे एक तास ठरलेली बैठक ही तब्बल दिड ते दोन तास चालली. जेवणाची वेळ झाल्या कारणाने सर व मॅडमनी आमचा निरोप घेतला. आम्ही सर्वांनीच त्यांना आमच्यासोबत जेवणासाठी आग्रह केला परंतु त्यांचा दुसर्‍या ठिकाणी जेवणाचा कार्यक्रम आधीच ठरला असल्यामुळे त्यांनी पुढील वेळेस आमच्यासोबत नक्की जेवणार असे आम्हाला आश्वासन दिले.

मी, आनंद व आमोद जेवणाचा मनसोक्त आस्वाद घेताना

सर व मॅडमचा निरोप घेऊन आम्ही सर्वजण एकत्र जेवायला बसलो. आनंदच्या आई व मावशीने सर्वांसाठी पनिर मक्खनवाला व कोशिंबीर करुन पाठवली होती. चंदा व शारदानी स्वतः पोळ्या व वरण-भाताची सोय केली होती. अशाप्रकारे सुग्रास जेवणाचा आनंद घेतल्यानंतर आम्ही पुढील बैठकी विषयी व एकंदर या महिन्यामधे करावयाच्या गोष्टींविषयी चर्चा केली, काही खेळ खेळलो व गप्पा गोष्टी केल्या. बैठकीचा शेवट हा यास्मिनने आणलेल्या खिरीचा आस्वाद घेत झाला.

यास्मिन तिच्या स्कुटर वर, सोबत शारदा

बैठकीत घेतलेले निर्णय -
१) २ ते ३ सदस्यांचा गट करुन प्रत्येक गटानी जवळच्या शॉपिंग मॉलला भेट देऊन तेथे त्यांना काय निर्दशनास आले ते लिहावे.
२) अशोक व आनंद यांनी 'ऍडाप्ट' या संस्थेतील शाळेच्या मुख्याधापिका सौ. संगिता जगत्यानी यांची भेट घेऊन आपल्या शोधकार्याच्या विषया संबंधी अधिक माहिती मिळविण्यासाठी त्यांची मुलाखत घ्यावी.

पुढील बैठकीची तारिख - शनिवार, ३० ऑक्टोबर २०१०